Kort geleden hield Beth Joles een herdenkingsavond voor de vorig jaar overleden Judith Millul. Er is bijna geen functie die Judith niet vervulde in de Nederlandse gemeenschap: actief in Jad Davids Fonds (ten behoeve van ouderen uit Nederland), voorzitter van SCMI (Stichting Collectieve Marorgelden Israel), lid van de cliëntenraad van de WUV, bestuurslid van ouderenhuis Beth Joles, leidster van workshops voor de werknemers en bewoners van het ouderenhuis.
Het lijkt erop dat de kunst van het geven van Judith verband hield met haar vermogen om zichzelf te ‘transcenderen’, ofwel om uit te reiken naar iemand of iets buiten haarzelf, denkt haar man Gideon. Gideon: ,,Het is een kwaliteit die Judith zichzelf aanleerde en cultiveerde na de oorlog. Ze was ondergedoken bij een christelijk gezin in Rotterdam dat met grote toewijding en liefde voor haar zorgde, ondanks het grote risico dat ze daarmee liepen. Uit de hulp die deze familie haar verleende, zonder daar iets voor terug te krijgen, putte Judith de inspiratie, de wilskracht en het vermogen om voor anderen op te treden, ook belangeloos.’’
Bijna zestig jaar leefde Judith samen met haar echtgenoot Gideon Milul. Ze ontmoetten elkaar in 1964 dankzij gemeenschappelijke vrienden, en lieten elkaar daarna niet meer los. Niet alleen bouwden ze samen een gezin op, ze deelden ook hun professionele activiteiten. Allebei gebruikten de filosofie van Alfred Adler in hun therapeutische werk, die de nadruk legt op sociale relaties. Allebei omarmdenze en specialiseerden ze zich in de leer van Viktor Frankl, de grondlegger van de logotherapie. Samen verspreidden ze jarenlang in en buiten Israel deze logotherapie, en gaven ze les op het Adler Instituut voor ouderenbegeleiding. Samen stichtten ze het Otzmot Instituut en het ViktorFrankl Centrum voor Logotherapie in Israël, dat studenten opleidt, en daarna ook de Vereniging voor Logotherapie.
Als je al zoveel jaren samen bent en twee levens zo met elkaar zijn verweven, hoe ga je dan alleen verder?
Gideon: ,,Het is heel moeilijk. We hadden werkelijk de perfecte relatie. Ik heb het altijd als een voorrecht gevoeld dat ik mijn leven met Judith mocht delen. Tot ze het eeuwige leven inging, woonden, studeerden, doceerden en werkten Judith en ik de hele tijd samen. Als Judith een lezing moest geven, nam ik haar tekst door en bereidde ik de presentatie voor, en vice versa. De laatste tijd ondersteunde Judith me bij het boek dat ik nu schrijf, waarin ik studiemateriaal en lezingen verzamel die we de afgelopen 30 jaar samen hebben gemaakt en gebruikt.
,,Toen Judith ons plotseling verliet, dacht ik dat de hemel neerstortte. Ik voelde een gapende leegte en een zwaar gevoel van niets. Maar we hebben niet tevergeefs jarenlang de filosofische psychologie van Viktor Frankl onderwezen, die zegt dat iedereen in het leven een rol heeft te vervullen, en dat we betekenis moeten vinden in wat we doen. In iedere fase van het leven is de rol en betekenis anders, maar hij bestaat. In de geest van Frankl en ook in de geest van Judith heb ik ervoor gekozen om ondanks alles ‘ja’ te zeggen tegen het leven, door te gaan, en te proberen om de plannen te realiseren die we samen hadden.
,,Frankl heeft het over 'tragisch optimisme'. Hij bedoelt het optimisme dat voortkomt uit een tragische situatie. Hij bedoelt het optimisme dat de tragische situatie, waarin dood, lijden en pijn aan de orde zijn, verandert in een situatie van hoop. Een situatie waarin een persoon besluit het lot in eigen handen te nemen en zich te laten leiden door geloof, hoop en liefde. Volgens Frankl is de essentie van het leven dat we zelfs tijdens de onvermijdelijke tragedies in het leven blijven zoeken naar betekenis. Zoals ook Nietzsche schrijft dat de mens die een 'waarom' heeft waarvoor hij of zij leeft, bijna elk 'hoe' kan verdragen.
Kapitein van je leven
,,Onderzoekers hebben vastgesteld dat mensen op verschillende manieren kunnen leren van en groeien door moeilijke ervaringen. Niet de gebeurtenis zelf leidt tot groei, maar de manier waarop je ermee omgaat. Wat er ook gebeurt, je moet er iets van maken, verantwoordelijkheid nemen en zelf het heft in handen houden. Met andere woorden, in plaats van slachtoffer kun je altijd de kapitein worden van je leven.
,,Dit is ook het moment om andere woorden van Frankl te onthouden: De mens wordt gered door liefde en verliefdheid. Liefde voor de medemens is voor mij een andere opdracht. Ik denk dat het belangrijk is om terug te keren naar een toestand waarin ik minder met mezelf bezig ben en weer de hand kan uitsteken naar de ander. En altijd volgens het principe: wat jij niet wilt dat jou geschiedt, doe dat ook een ander niet.’’