Het laatste afscheid van een dierbare heeft altijd grote invloed op nabestaanden, en als het gaat om het verlies van een kind, iets wat tegen de natuur indruist, is het proces van verwerking nog moeilijker. Ouders houden in feite nooit op te rouwen om overleden kinderen, zelfs degenen die in staat zijn weer een vol leven te leiden. Ze rouwen om het gedeelde verleden en ook om een toekomst die niet meer bestaat. Ze vinden het moeilijk om de dood te accepteren, identificeren zich in veel gevallen met het dode kind en geven soms te kennen zelf ook te willen sterven, om maar samen met het kind te zijn. Ze ervaren heftige gevoelens van onmacht en hulpeloosheid, immense pijn, verdriet en angst, en grote woede over het wrede lot. In gevallen van moord voelen ze ook een enorme boosheid jegens de moordenaar. Soms zullen ouders zich zelf ook schuldig voelen, bijvoorbeeld over het feit dat ze het kind die dag het huis uit lieten gaan, en stellen vragen als: waarom is dit gebeurd, heb ik onzorgvuldig gehandeld, heb ik gezondigd, is dit een straf van God?
Het verlies van het kind kan ook invloed hebben op de relatie tussen de ouders. Opeens kan een gevoel van afstand ontstaan, of gebrek aan intimiteit en uitingen van liefde, de partners kunnen onrealistische verwachtingen hebben van elkaar, en soms creert het verlies een breuk in het wederzijdse vertrouwen. Omdat ze denken dat niemand anders hun pijn kan begrijpen, hebben ouders hebben vaak de neiging niet alleen onderling afstand te nemen, maar zich sociaal helemaal te isoleren.
Geleidelijk herstellen
Als therapeut probeer ik het echtpaar te helpen om met de moeilijkheden om te gaan en geleidelijk te herstellen, het leven weer op te pakken en niet voor altijd vast te blijven zitten in het gevoel van verdriet. Een belangrijk deel van de behandeling besteden we aan de manier waarop het bittere nieuws werd ontvangen, over de eerste reacties van de ouders, over gevoelens van shock, ongeloof en onbegrip, of juist over het ontbreken van gevoel en ontkenning van het nieuws. Sommigen reageren met bittere tranen, terwijl anderen stil in in zichzelf gekeerd de emoties beleven.
Het is belangrijk de gevoelens van de ouders te legitimeren en ze zoveel te laten huilen als nodig is, omdat onze samenleving ouders vaak niet toestaat te huilen, verwacht dat ze sterk zijn en snel weer overgaan tot de orde van de dag. Maar het vermijden of onderdrukken van verdriet kan leiden tot ernstige reacties van woede, stress, stemmingswisselingen, isolatie, nachtmerries en mentale problemen.
In gesprekken met nabestaanden benadruk ik dat zij geen controle hebben over de dood, en dat zij niet verantwoordelijk of schuldig zijn. Als het gaat om een religieus gezin bespreken we het geloof dat leven en dood door God zijn voorbestemd, dat de overledene nu op een betere plek is, en dat we ondanks het verdriet het verlies moeten verwerken. Ik leg de ouders uit hoe belangrijk het is om hulp van anderen te krijgen en hoe belangrijk behandeling kan zijn als hulpmiddel bij verwerking en herstel.
Ik benadruk de noodzaak om je te concentreren op dingen die kracht en positieve energie geven, als een instrument om met verlies om te gaan. Ik wijs ook op het bestaan van de andere kinderen in het gezin en herinner de ouders eraan dat het belangrijk is om voor hen te blijven zorgen en hun reacties van verdriet en pijn na het verlies in te dammen.
Ik probeer ouders emotioneel te steunen, te luisteren en te verlichten. Sommige families zijn verrast door mijn vermogen om het gemis en verlangen naar de overledene te begrijpen, en het ontbreken van de wil om nog verder te leven als je wereld zo is ingestort. Maar ik weet waarover het gaat. Het zijn verliezen die ik zelf heb ervaren toen mijn broer negen jaar geleden werd vermoord, een gebeurtenis die bij mij heftige gevoelens van hulpeloosheid en controleverlies veroorzaakte. Bezig zijn met het verdriet van anderen is een manier om mijn eigen verlies te verwerken.
De dood van je kind, daar ben je nooit mee klaar. Ouders ervaren voor de rest van hun leven dat keerpunt, tussen leven en dood, tussen een illusie van controle en het verlies van controle, tussen hoop en wanhoop, tussen motivatie en hulpeloosheid. Maar de meeste ouders slagen erin terug te keren tot een bevredigend bestaan, dat uiteraard gepaard blijft gaan met verlangen en verdriet. Veel ouders hervinden de wil om te leven en slagen erin krachten te verzamelen die zelfs hen verrassen.