Het Elah Centrum begeleidt steungroepen voor tweede- en derdegraads familieleden en goede vrienden van gegijzelden. Twee deelnemers vertellen over hun persoonlijke worstelingen en over de betekenis van de steungroep.
Naomi Havron is de nicht van Adi Shoham, die met haar man Tal, haar kinderen en ouders op 7 oktober 2023 naar Gaza werd ontvoerd. Drie andere familieleden van Adi werden vermoord.
Naomi, wat herinner je van die eerste periode na de inval?
,,Emotioneel was het een chaos. Toen zes van de zeven ontvoerde familieleden, iedereen behalve Tal, werden vrijgelaten, voelde ik me aanvankelijk opgetogen en optimistisch. Men sprak over een vervolg van onderhandelingen en we kwamen tot een staakt-het-vuren. Maar toen volgende stappen uitbleven, kreeg ik voor het eerst van mijn leven een paniekaanval. Ik had moeite met ademhalen en voelde mijn handen niet meer. Plotseling begreep ik wat het betekent dat zes van de zeven ontvoerden zijn vrijgelaten: een familielid wordt nog steeds vastgehouden.
Wat zou je willen dat mensen begrijpen over de uitgebreide families van de ontvoerden?
,,We bevinden ons tussen wal en schip, tussen landgenoten die de situatie als een drama ervaren maar die niet persoonlijk beleven enerzijds, en de naaste familieleden van ontvoerden anderzijds, die elke seconde van hun leven de tragedie aan den lijve voelen en die lijden. Wij lijden ook, maar ik zeg tegen mezelf: welk recht heb ik om te klagen? Mijn nicht is met haar kinderen uit Gaza teruggekomen, en ze heeft een partner die na 505 dagen werd vrijgelaten. Welk recht heb ik om over mezelf te praten? Wat voor schade heb ik geleden? Het is waar dat ik een tante en twee ooms heb verloren met wie ik een hechte band had, maar hoe kan ik naar mijn neven en nichten kijken die wees zijn geworden, en iets durven zeggen over mijn moeilijkheden?
Helpt de groep je om ermee om te gaan?
,,Het mooie aan de groep is dat je kan zeggen wat je voelt. Voordat we elkaar ontmoetten, was ik bang dat anderen me zouden veroordelen. Ik woonde destijds in het noorden van het land en ik leek, met mijn vier kleine kinderen, minder betrokken dan de andere deelnemers. Maar de groep wordt gekenmerkt door acceptatie en identificatie. Dat is geweldig, want buiten de groep is het moeilijk om dat te voelen.”
Is de groep nog steeds relevant voor je sinds Tal terugkeerde uit Gaza?
,,Jazeker. ‘Familie van gegijzelden’ blijf je voor eeuwig, zelfs als de gegijzelden terugkeren. Het zit al in je persoonlijkheid en maakt deel uit van je eigen geschiedenis. Het verandert je voor altijd. We zijn nog steeds bezig met wat er is gebeurd, met de rouw om familieleden die zijn vermoord, met de ervaringen van teruggekeerde gegijzelden, en met de strijd voor de achtergeblevenen. Tal beschouwt de achtergebleven gegijzelden als broers, en wij kennen hun familieleden ook heel goed. Zo lang er nog mensen in Gaza vastzitten, kunnen we dit hoofdstuk niet afsluiten. We voelen overlevingsschuld: mijn familielid kwam terug, maar waarom, en hoe zit het met de anderen? Dus blijven we betrokken en actievoeren.”
Dina Bar Shtivi is de tante van van Idan Shtivi, die op 7 oktober werd vermoord en wiens lichaam in Gaza wordt vastgehouden.
,,Ik heb een sterke band met Dalit, Idans moeder’’, vertelt Dina. ,,Het eerste telefoontje in de familie was naar mij. Het is onmogelijk om de waanzin van de eerste dagen uit te leggen. In het begin was alles onduidelijk. Ik begon vrienden bij de politie te bellen en bleef tegen Dalit zeggen: maak je geen zorgen, Idan belt zo, alles komt goed. Tegen de avond beseften we al dat het anders zat.,,We waren gespannen, wisten niks, voelden alleen onzekerheid en verwarring. Avond na avond zaten we bij Dalit en probeerden we informatie te krijgen.”
Hoe lang duurde het voordat je hoorde dat Idans lichaam was meegenomen?
,,Pas na drie maanden kregen we van het leger officieel bericht dat Idan was ontvoerd, en na een jaar, op 7 oktober 2024, kregen we te horen dat hij was vermoord en dat zijn lichaam in Gaza werd vastgehouden. Na dat bericht werd het moeilijker: hoe ga je sjiwwe zitten, zonder lichaam en zonder begrafenis. Mijn broer Eli, Idans vader, is er nog steeds bereid om het nieuws te accepteren. Tot nu toe weigert hij het te geloven en denkt hij dat zijn zoon nog leeft. Bjjna niemand in de familie is honderd procent overtuigd dat de informatie klopt. Maar in de tussentijd moeten we verder en omgaan met de situatie, totdat ze Idanterugbrengen. Totdat ze iedereen terugbrengen. In mijn ergste dromen had ik nooit gedacht dat het zo lang zou duren.’’
Heb je moeite gehad met je plaats in het verhaal? Enerzijds ben je geen kerngezin, maar anderzijds voel je je emotioneel heel verbonden?
,,Nee hoor, geen enkele moeite. Ik hoor er helemaal bij. De familiebanden wegen hier zwaar en de emotionele betrokkenheid is heel groot. Ik ben nog geen twintig meer, maar ik doe mee aan demonstraties en marsen, en ik blijf zeggen dat Idan me helpt lopen. Maar weet je wat, zelfs als ik geen ontvoerde neef had, zou ik naar het plein van de gegijzelden gaan en me bij de strijd aansluiten. Ik zou niemand uit mijn land opgeven, en ik weet dat er veel anderen zijn die alles inzetten voor de ontvoerden, zonder dat er sprake is van een familieband.”
Wat is de betekenis van de steungroep?
,,Zonder de steungroep had ik het niet overleefd. Ik koester en waardeer deze plek enorm. Ik ben daar met mensen die begrijpen wat ik zeg, ook al spreek ik niet. De groep is als familie en biedt acceptatie, knuffels, warmte, steun. Zonder die steun weet ik niet hoe ik op mijn benen had gestaan. Buiten de groep spreek ik nauwelijks, omdat niemand kan begrijpen wat ik voel. Het is moeilijk om over Idan te praten. Hij was als een zoon voor me. Hij groeide met me op. We hadden een sterke band. Iemand zei ooit: ‘Maar dit is niet jouw zoon, dit is je neefje.’ Nou en? Dit is een ramp die zich in ons huis heeft afgespeeld. Mensen begrijpen niet dat de rest van de familie er ook door wordt getroffen.’’
Hoe kunnen wij als samenleving, als gemeenschap, de families van de ontvoerden helpen?
Dina: ,,Een van de belangrijkste dingen is om je huis uit te gaan. Als je niet naar het plein kunt komen, ga dan met een gele vlag voor je huis staan. Laat ze zien dat deze oorlog niet kan worden voortgezet over de ruggen van de ontvoerden en de soldaten. Iedereen moet de straat op.”
Naomi benadrukt: ,,Het is ongelooflijk belangrijk dat mensen komen demonstreren, dat ze petities ondertekenen, dat ze doen wat ze kunnen zodat iedereen terugkeert. Zelfs als ze alleen maar rondlopen met een gele speld, een geel shirt of een ketting, wordt het door de families gezien als een stille verklaring: ik ben de gegijzelden niet vergeten, ik ben niet teruggekeerd naar mijnroutine, en ook als ik naar een restaurant ga, blijven de gegijzelden in mijn gedachten.
,,Pas als iedereen terugkeert, kan er voor iedereen, voor de teruggekeerden, voor de families, voor de tweede en derde cirkel, sprake zijn van het begin van genezing.”
