Zeven jaar lang was Hans Vuijsje de voorzitter van de Stichting Elah Nederland (STEN). Onder zijn leiding zette de STEN zich in om fondsen te werven, en ook om naar buiten te brengen dat Elah hulp verleent aan alle burgers in Israël, ongeacht religie, politieke overtuiging of achtergrond. Dat is, aldus Hans Vuijsje, juist nu een belangrijke boodschap.
Hans, van wanneer dateert je eerste kennismaking met het Elah Centrum?
,,Begin jaren tachtig begon ik te werken als coördinator van de Joodse bejaardenzorg in Nederland. In dat kader ben ik eind jaren tachtig meegegaan op een studiereis naar Israël, waar we onder meer Elah hebben bezocht. Daarna, als adjunt-directeur en directeur van Joods Maatschappelijk Werk (JMW) had ik natuurlijk regelmatig contact. Elah en JMW zijn zusterorganisaties en hebben elkaar over en weer geïnspireerd. We namen activiteiten van elkaar over, en medewerkers van JMW die op alija gingen, kwamen soms in dienst bij Elah. Er was dus sprake van een stevige band.
,,De dag dat ik stopte bij JMW ben ik benaderd om voorzitter van de STEN te worden. Dat was een natuurlijke voorzetting van waar ik 36 jaar mee bezig ben geweest. Het is voor mij altijd belangrijk geweest om in mijn eigen gemeenschap en voor mijn eigen mensen te werken, voor mijn ouders, familieleden en vrienden, voor Nederlandse oorlogsoverlevenden. Bij het Elah Centrum kon ik dat op een andere manier blijven doen.’’
De Nederlandse doelgroep van JMW en van het Elah Centrum lijken op elkaar, net als de activiteiten. Zijn er ook verschillen tussen beide organisaties?
,,Het enige verschil lijkt me dat in Nederland het psychosociale werk gescheiden is van therapeutisch werk. Een maatschappelijk werker leert de cliёnt om te gaan met diens ervaringen, terwijl een therapeut de (traumatische) ervaringen echt in gaat. In Israël en bij het Elah Centrum is die scheiding niet zo strikt, en het begrip therapie wordt waarschijnlijk anders ingevuld dan in Nederland.’’
Wat is in jouw ogen de belangrijkste taak van de Stichting Elah Nederland?
,,De STEN is opgericht om fondsen te werven voor de hulpverlening van Elah Israël. Dat doen we in de meest brede vorm, van geld vragen tot adviseren. We richten ons op donaties van particulieren en van stichtingen, legaten, maar we ondersteunen en begeleiden ook het contact met de overheid en onderhandelingen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Als directeur van JMW onderhield ik altijd goede contacten met medewerkers van VWS en die hebben we optimaal kunnen gebruiken.
,,Oorspronkelijk hield de STEN zich alleen bezig met de activiteiten van Elah voor de Nederlanders in Israël. Maar in mijn bestuursperiode hebben we besloten om de doelstelling te verbreden. Elah heeft een gemengde staf en biedt hulp aan alle burgers in Israël. Het is belangrijk dat te ondersteunen en naar buiten te brengen.
,,Fondsen werven voor Israël was, zowel in de Joodse als in de niet-Joodse wereld, nooit eenvoudig. In Joods Nederland heerste lang het gevoel dat Israël vanwege de Marorgelden zijn eigen broek moest kunnen ophouden. In de niet-Joodse wereld spelen, zeker de laatste anderhalf jaar, andere sentimenten. Maar als je alles bij elkaar optelt, de particuliere donaties, de bijdragen van stichtingen en de subsidies van VWS, hebben we mooie resultaten geboekt.’’
Vind je dat de Nederlandse overheid nog steeds een verplichting heeft tegenover Holocaust-overlevenden?
,,We horen steeds vaker geluiden dat het maar eens afgelopen moet zijn met de uitkeringen aan en subsidies voor overlevenden, Maar alle Nederlandse regeringen hebben verklaard dat ze een bijzondere solidariteit voelen en een ereschuld hebben, tot en met de laatste overlevende. Mijn eigen positie is heel duidelijk. Ik denk dat de Nederlandse overheid een verantwoordelijkheid heeft die, zoals ook gebeurt, moet worden opgerekt tot de Tweede Generatie. Kinderen van overlevenden zijn net zo goed slachtoffers van de Holocaust. Ze zijn vaak opgevoed in de schaduw van de oorlog, door ouders die op geen enkele manier hulp kregen. Nu die Tweede Generatie ouder wordt, gaat ook bij hen de oorlog steeds meer een rol spelen. Ze duiken soms heel diep in de oorlogservaring van de ouders en reflecteren op hoe deze ervaringen effect hebben gehad hun eigen leven.’’
De stemming in de Nederlandse samenleving is er niet naar. Hoe kijk je aan tegen de polarisatie als gevolg van de 7 oktober-oorlog?
,,Het is vreselijk wat er gebeurt in de wereld. Ik merk aan mezelf dat ik niets meer geloof, niet meer zie wat waarheid is. De wereld lijkt bijna geen onderscheid meer te kunnen maken tussen goed en kwaad.
,,Kort geleden heb ik een opiniestuk naar Het Parool gestuurd. Daarin schreef ik dat het mij zorgen baart dat anti-Joodse sentimenten niet alleen leven bij uitgesproken antisemieten. Ze bestaan ook, misschien juist, bij mensen die zichzelf als ‘kritisch’ of ‘redelijk’ beschouwen. Ze bestaan zelfs bij journalisten. En dat maakt ze des te gevaarlijker.
,,Niet altijd gaat het bij kritiek en anti-Israëlische incidenten om een ideologische haat van de daders tegen Joden. Maar veel mensen hebben vooroordelen die ze vroeger voor zich hielden, terwijl ze zich nu vrij voelen om ze te uiten. Daar komt bij dat iedereen vandaag de dag via de sociale media maar kan spuien wat hij denkt. En iedereen wordt erdoor beinvloed.’’
Je bent tijdens je voorzitterschap naar Israël verhuisd. Heeft dat je blik op het Elah Centrum veranderd?
,,Mijn eerste ervaring na onze alija was een stafdag van het Elah Centrum. Die viel in een periode van veel geweld en spanning. Ik was enorm onder de indruk hoe dat binnen de organisatie, tussen de Joodse en Arabische medewerkers, werd opgepakt en besproken. Ik zag hoe sterk de groep is en op welke goede manier met de moeilijke situatie werd omgegaan. Dat heeft mij heel erg geinspireerd, want dat is verre van vanzelfsprekend. Het samenwerken van Joodse en Arabische medewerkers bij Elah is een voorbeeld van hoe het in Israël zou kunnen gaan.
,,Ik heb ook begrepen hoe flexibel de organisatie is. Elah is al een tijd terug begonnen de doelgroepen uit te breiden, maar vooral de laatste jaren kun je zien dat het een organisatie is die zich aanpast aan de vraag en de noden die leven. Die durft in het diepe te springen. Daardoor zijn ze heel erg gegroeid. De laatste anderhalf jaar hebben ze bijvoorbeeld heel veel ondernomen voor de getroffenen van 7 oktober. Daar heb ik grote bewondering voor en ik ben er trots op met zo’n organisatie verbonden te zijn geweest en mijn steentje te hebben kunnen bijdragen.’’
Waar zie je Elah over vijf jaar?
,,Ik denk dat in het algemeen de groei zich zal doorzetten, maar ik verwacht wel dat het Nederlandse deel van de organisatie zal krimpen. Elah zal op zeker moment een Israëlische organisatie worden die hopelijk de genetischesamenstelling van nu vasthoudt. Daarmee bedoel ik dat de Nederlandse achtergrond en invloed, die kenbaar worden door de degelijkheid en grondigheid waarmee wordt gewerkt, aanwezig blijven.’’
En jijzelf, hoe ga je de tijd invullen?
,,Ik ben begonnen met een studie Algemene Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit. De enorme culturele veranderingen in de wereld fascineren me mateloos en die wil ik proberen te begrijpen. Mijn eerste examen heb ik al gedaan en gehaald. En voor de rest hou ik me bezig met mijn hobby’s. Welke dat zijn? Het lezen en bestuderen van Joodse detectiveverhalen, en vooral Flora, mijn vrouw.’’
In juli 2025 is Jan Franke aangetreden als nieuwe voorzitter van de STEN. Samen met Marco de Bock, Daniel Rosen Jacobson en Ton van Zeeland zal hij zich inzetten voor de fondsenwerving in Nederland ten bate van Elah Israel.
