Iedereen die een paniekaanval, hartkloppingen op momenten van stress of vlinders in de buik heeft meegemaakt, weet aan den lijve dat lichaam en geest zijn verbonden. Onze gedachten en gevoelens hebben invloed op onze beweging, spieren en ademhaling. Ervaringen drukken namelijk niet alleen hun stempel op de hersenen, maar ook op de lichaamsweefsels. Deze onbreekbare verbinding tussen lichaam en geest stelt ons in staat om beweging te gebruiken als therapeutisch middel en instrument bij het omgaan met trauma's en emoties.
Beweging als brug naar het verleden
We kennen het allemaal. Sommige herinneringen blijven levendig en komen steeds weer naar boven. Dat zie je goed bij Holocaust-overlevenden, bij wie herinneringen aan pijn, verlies, eenzaamheid, angst, ziekte en honger nooit vervagen. Maar in het algemeen kun je zeggen dat ons geheugen met de jaren achteruitgaat. Het lichaam daarentegen onthoudt en met ons lichaam dragen we een hele wereld van non-verbale herinneringen met ons mee. In bewegingstherapie gaan we met met het lichaam aan de slag en gebruikt de therapeut het lichaam als een aanvullende manier om onbewuste herinneringen te exploreren. Zoals Yona Shahar Levy schreef in haar boek 'Van het zichtbare lichaam naar het onzichtbare verhaal van de ziel'.
Wat is bewegingstherapie?
Het uitgangspunt van bewegingstherapie is dat lichamelijke bewegingen bewust en onbewust emotionele en fysieke ervaringen uitdrukken. Als woorden tekortschieten of als clienten om een andere reden moeilijk praten, kan het lichaam als therapeutisch middel worden ingezet. De therapeut let op de spontane bewegingen van de client, helpt de client om lichamelijke signalen te herkennen en te gebruiken als onderdeel van het therapeutisch proces. Het uiteindelijke doel van bewegingstherapie is een emotionele verandering teweeg te brengen.
Wat gebeurt er concreet tijdens de behandeling? Laten we eens letten op onze handen. In groepstherapie leg ik soms de nadruk op het opwarmen van de handen door middel van beweging, en op het voelen van sensaties in de handen. Zijn de handen warm of koud? Hoe voelt het als de palm van de ene hand de palm van de andere aanraakt, of het gezicht? We kijken naar het samentrekken of ontspannen van de spieren van de hand. Is de hand gesloten of open is, wil ze vasthouden, loslaten, afschudden?
Handen die kookten
Ik ontmoet handen die vertellen over noeste arbeid en over de betekenis van werk in het leven. Ik ontmoet handen zo sterk als staal, handen die thuis maaltijden kookten; handen die de aanraking van een moeder of echtgenoot onthouden en missen; handen die een baby en kinderen vasthielden, wiegden en verzorgden; vingers die pianospeelden; vingers die een ring droegen van een geliefde grootmoeder; handen die een vuist maken die wil vechten. Elk verhaal of elke herinnering die wordt verteld via het lichaam en via beweging opent de mogelijkheid om de client te verbinden met zichzelf en met de bewuste of onbewuste gevoelens en verlangens.
Tijdens de behandeling luister ik dus niet alleen naar woorden, maar ook naar wat het lichaam, de gezichtsuitdrukking en de ademhaling me zeggen. Soms kom ik naar de groep met het plan om een actieve warming-up te doen en geleidelijk het hele lichaam te bewegen. Maar dan ontmoet ik een kring van mensen die vooral de zwaartekracht, moeheid en pijn voelen. Ik hoor diepe zuchten, ik zie een blik van ongemak, en ik vraag mezelf af: wat hebben deze lichamen echt nodig? Heeft het beweging nodig, of juist rust? Misschien kunnen we uitrusten terwijl we op een stoel zitten? Misschien kunnen we met de zwaartekracht meegaan, en niet ertegenin? En dan, ook vanuit de zwaartekracht, blljkt nabijheid en intimiteit te kunnen groeien. De client voelt dat ik echt bij hem ben, en dat ik hem zie.