Zelfs tientallen jaren nadat ze zijn bevrijd van de verschrikkingen van de Holocaust, hebben veel overlevenden last van de gevolgen van de traumatische gebeurtenissen. De tijd wist de nare herinneringen niet uit en de oude dag brengt daarbovenop nieuwe uitdagingen met zich mee zoals vereenzaming, gezondheidsproblemen en het verlies van familie en vrienden. De coronaperiode deed daar nog een schepje bovenop en veroorzaakte veel frustratie en gemis bij alleenstaande overlevenden, sterke gevoelens van eenzaamheid en van onmacht, en ook gedachten aan zelfdoding.
Ook nu de pandemie afzwakt, voelen veel overlevenden zich nog steeds alleen en hebben moeite te herstellen van de moeilijke periode. Dit is waar de sociale groepen voor Holocaust-overlevenden in beeld komen, die deelnemers in staat stellen om onder professionele begeleiding en ondersteuning leeftijdsgenoten te ontmoeten. De groepen worden gesubsidieerd door de Autoriteit voor de Rechten van Holocaust-overlevenden, terwijl het Elah Centrum via de therapeuten een jarenlange ervaring inbrengt met de behandeling van overlevenden, en tevens inhoudelijke programma’s die speciaal zijn ontwikkeld en aangepast aan de wensen, ervaringen en gevoeligheden van Holocaust-overlevenden en ouderen in het algemeen.
Verbinden met hier en nu
,,Elah organiseert diverse therapeutische gespreksgroepen die zijn afgestemd op verschillende niveaus van functioneren van clienten, en die worden geleid door therapeuten met specialismes als muziektherapie, beeldende therapie, therapie met dieren, tuintherapie, yogatherapie en bibliotherapie’’, zegt Reut Goldschmidt Galili, maatschappelijk werkster en coordinator van het Therapeutisch Instituut van Elah in de Sharon. ,,Het doel van iedere groep verschilt, afhankelijk van de mogelijkheden van de deelnemers en van de aard van de groep. Maar alle groepen hebben gemeen dat ze eenzaamheid kunnen verlichten, zin geven aan het leven, de deelnemers verbinden met het hier en nu, met elkaar en met hun omgeving. De groepsleden kunnen praten over ervaringen uit het verleden en heden, over wat hen bezighoudt en over hun vaak overweldigende herinneringen.’’
Met hulp vanvaktherapieen als muziek-, yoga-, dier- of tuintherapie kunnen de deelnemers relaties opbouwen en verbaal of non-verbaal hun emoties, gedachten en gevoelens uiten. Vaktherapieen gebruiken verbeeldingskracht en creativiteit om een veilige ruimte te creëren en op een indirecte manier bij de ervaringen en belevingen van clienten te komen.
Ron Oren,yogatherapeut: ,,Bij ons is sprake van maatwerk. We passen de principes en essentie van therapeutische yoga aan de persoon aan. Ademhaling, beweging, ontspanning, meditatie en filosofie, alle elementen in overeenstemming met de mogelijkheden en wensen van de client. Iedere deelnemer haalt weer iets anders uit de bijeenkomsten. Er zijn mensen die komen omdat het goed is voor hun rug en die minder geholpen worden door het spirituele aspect, en aan de andere kant zijn er deelnemers die door yoga een verbinding voelen met de diepste delen van zichzelf."
Ook buiten de bijeenkomsten heeft de behandeling invloed, vertelt Ron. ,,Ik heb een client die dagelijks oefeningen doet om zichzelf te reguleren of kalmeren, terwijl andere clienten de ademhalingsoefeningen gebruiken wanneer ze niet in slaap kunnen vallen. Yoga helpt je om jezelf op een heel elementaire en directe manier te ontmoeten.’’
Seizoensgroenten planten
Tuintherapeut Tamar Hirshenzon-Peiper begeleidt een groep Holocaust-overlevenden met cognitieve beperkingen, en maakt via planten, geuren, smaken en tast contact met hun innerlijke wereld. ,,Tuinieren en contact met de natuur is een geweldig gereedschap om herinneringen naar boven te halen. Door tuinieren kun je licht schijnen op bepaalde punten in het leven van de deelnemers en nieuwe dingen over hen ontdekken. Soms herinneren ze zich bijvoorbeeld de tuin die ze als kinderen hadden en waarin ze werkten", zegt Tamar.
,,Ik heb bedden gebouwd waarop we seizoensgroenten planten en verzorgen. De vlinders die eitjes legden op de radijsjes hebben we in een vlinderhok gestopt, gevoed en daarna weer vrijgelaten. Soms drogen we bloemen, of maken we een salade van de groenten die we hebben gekweekt. De patiënten praten niet veel, maar ik zie de uitdrukkingen op hun gezicht, van vreugde, opwinding en soms ontroering."
,,Het gevoel van eenzaamheid is kenmerkend voor ouderdom, zelfs als het gaat om mensen die omringd worden door familieleden", zegt muziektherapeut Rita Abramov. ,,Omdat je allerlei ankers in het leven verliest zoals een baan en je eigen woning, en omdat je wordt geconfronteerd met het verlies van lichamelijke en cognitieve functies, liggen hulpeloosheid en eenzaamheid en het gevoel dat je alleen voorstaat al gauw op de loer.''
In de sociale groepen van Rita speelt ze liedjes uit de belangrijke periodes van het leven van de deelnemers: ,,Vaak ontmoet ik clienten van wie het geheugen is vervaagd. Maar als ze een liedje horen dat ze kennen, komen de woorden naar boven of neuriën ze de melodie mee. Muziek roept herinneringen en emoties op van allerlei aard.
,,Soms maken we samen muziek en dat creert een geweldig groepsgevoel. Het is echt niet vanzelfsprekend dat deelnemers erin slagen om slaginstrumenten te gebruiken die een bepaalde motoriek eisen, en het ritme kunnen volgen. De muziek creëert non-verbale communicatie tussen de deelnemers, helpt hen om elkaar te zien, om empathie te uiten en zich niet alleen te voelen. Dat is enorm belangrijk. Plotseling kijken ze elkaar aan en glimlachen. Dat ontroert me echt. Ik heb het gevoel dat dit een van de belangrijke bijdragen is van deze groepen."
Het Elah Centrum organiseert in het hele land sociale groepen voor Holocaust-overlevenden in het hele land. Ze hebben een belangrijke functie. De groepen helpen deelnemers om met elkaar contact te leggen, ze verminderen het gevoel van eenzaamheid en dragen bij aan het geestelijk en cognitief welzijn.
