Onlangs braken als gevolg van salarisverlagingen stakingen uit onder docenten en kleuterleidsters. De staking bracht een ernstig en diepgaand probleem aan het licht: gebrek aan waardering. Naomi Schwartz Friedman, voorheen kleuterleidster en nu therapeut voor kinderen en volwassenen, probeert de stemming onder woorden te brengen.
Waar ging het om bij de staking?
,,De discussie rond de staking bracht me terug naar de tijd dat ik als kleuterleidster werkte, en in het bijzonder naar de coronatijd. In die periode werd op zeker moment van hogerhand tegen de mensen in het onderwijs gezegd dat ze niet echt meehielpen om met de situatie om te gaan. Toen ik dat hoorde heb ik dagenlang gehuild. Ik voelde me zo gekwetst. Alle onderwijsteams hadden waanzinnig geinvesteerd en zich voor de volle driehonderd procent gegeven. We pasten ons aan, probeerden het de ouders en leerlingen makkelijk te maken en leerden in een oogwenk Zoom te gebruiken. We wilden er voor iedereen zijn. Dat was heel uitputtend. Maar het Ministerie van Onderwijs noemde onze bijdragen waardeloos en wilde de schooldagen terugbrengen. In de zomer, op onze kosten. Het gaf een pijnlijk gevoel van gebrek aan waardering.
,,Het legt uit waarom het ook nu weer gaat. Natuurlijk staan de financiele beloning en voorwaarden op de agenda, maar die vormen niet de ‘dealbreaker’. Het gaat erom dat mensen in het onderwijs zich niet gezien voelen, terwijl ze zo ontzettend veel geven. Dan wordt het moeilijk.
,,Ook recent zag je het gebeuren. Tijdens de staking verspreidde de lokale overheid in mijn buurt het bericht dat ze vrijwilligers zochten om met de kinderen te zijn, zodat de ouders zouden kunnen werken. Het was een weloverwogen stap van de gemeente, maar tegelijkertijd suggereert het dat het werk van leerkrachten geen professionele waarde heeft. De kwaliteit van de zorg en het onderwijs doen er niet toe, het belangrijkste is dat er een plek is waar de kinderen terechtkunnen. De oudercommissie van de kleuterschool van mijn zoon daarentegen heeft de kleuterjuf laten weten dat we haar steunen. We hebben haar de wind in de zeilen gegeven, want als onze kleuterjuf blij is, zijn onze kinderen blij.’’
Is er sprake van burn-out bij onderwijspersoneel? Wat is burn-out eigenlijk en welke consequenties heeft het?
,,Er is sprake van burn-out als iemand voelt dat hij of zij te veel geeft en dat het ten koste gaat van zijn of haar privéleven. Dat ze geen tijd voor zichzelf vinden, dat er geen balans is tussen werk en privé, dat er geen bevredigende grenzen zijn. Het verschijnsel komt vaak voor in therapeutische en educatieve beroepen. Daar heb je niet, zoals met een kantoorbaan, een duidelijke afbakening tussen werk en prive. Als jouw client zich niet goed voelt zal hij of zij zich, voordat ze naar de psychiatrische spoedeisende hulp gaan, eerst tot jou wenden. Het is strelend en bevredigend om er voor iemand te zijn en te helpen iemand beter te maken. Maar de keerzijde is dat er van je wordt verwacht dat je altijd beschikbaar bent. Op 7 oktober bijvoorbeeld kreeg ik om 12.00 uur al een telefoontje van een client. Ik voelde dat ik zelf nog helemaal niet had kunnen beseffen wat er gebeurde. Op dat moment wist ik niet hoe ik er voor iemand anders kon zijn, terwijl ik zelf nog zoekende was.”
,,Hetzelfde geldt voor het onderwijs. Leraren vormen een soort schakel tussen een systeem dat moeite heeft zich aan te passen aan de veranderingen in de wereld enerzijds en groepen ouders anderzijds. Ze absorberen veel woede van anderen, en ervaren tegelijkertijd dat het werk minder oplevert dan het geeft.’’
Hoe belangrijk is waardering op de werkplek?
,,Feedback is ontzettend belangrijk. We willen allemaal een vriendelijk woord horen en weten dat we gezien en gewaardeerd worden. Wat opvoeders en therapeuten in het vak houdt, is de wetenschap dat je een leven kunt beinvloeden en een perspectief kunt veranderen. Een gebroken kind dat nu geliefd, succesvol en gemotiveerd is, dat is veel meer waard dan geld. Natuurlijk is de financiele vergoeding belangrijk, zeker in een duur land als Israël, maar als er geen gevoel van achterstand en achterstelling bij de beroepsgroep was geweest, zou deze doos van Pandora niet zijn opengegaan.’’
Wat moet binnen organisaties gebeuren om werknemers het gevoel te geven dat ze gewaardeerd en belangrijk zijn?
,,Het zou vanzelfsprekend beleid van organisaties moeten zijn om periodiek beoordelingsgesprekken te voeren. Ook als er geen ruimte is voor financiële beloningen, kun je als leidinggevende laten merken dat je het harde werk ziet en waardeert. Medewerkers die zich inzetten, meedenken en extra stappen zetten, verdienen erkenning. Zonder waardering droogt die betrokkenheid op. Een compliment tijdens een teamvergadering, het benoemen van bijzondere prestaties of simpelweg iemand persoonlijk bedanken, het zijn kleine gebaren die een groot verschil maken. Ze nodigen anderen uit om ook het beste van zichzelf te geven. Soms is één oprecht uitgesproken woord precies wat iemand nodig heeft om nieuwe motivatie te voelen.”
Kan therapie kan helpen bij burn out?
,,Absoluut. Psychotherapie helpt om te begrijpen wat tot een burn-out leidt, het helpt om je eigen grenzen te ontdekken en die ook te leren stellen. Om goed over jezelf te denken en jezelf een klop op de schouder te geven, ook als dat van buitenaf niet vaak gebeurt. Therapie vraagt investering en een innerlijke focus, maar zodra we er tijd voor vinden, voelen we ons beter. Als je je bewust bent van je eigen behoeften, kun je ook beter omgaan met stress en mentale belasting.’’
